Czy inflacja być musi?
Weź udział w naszym konkursie i odpowiedz na pytanie:
Czy stały poziom cen hamuje rozwój gospodarczy?
Posłuchaj także audycji pt.: Czy inflacja być musi?
W gospodarce rynkowej ceny raz rosną, raz spadają. Kiedy na rynku brakuje towarów lub usług, to ich ceny automatycznie rosną. I odwrotnie – gdy wszystkiego jest w nadmiarze, to ceny się obniżają. Każdy rynek osiąga równowagę w miejscu, w którym rozmiar podaży (czyli oferta towarów i usług) zrównuje się z wielkością popytu (czyli gotowości do zakupu). Państwo wpływa na poziom tej równowagi, czyli na ceny rynkowe, przez nakładanie podatków na towary i usługi. Dla nabywców podatki wchodzą w skład cen produktów, a ich wysoki poziom ogranicza popyt i konsumpcje.
Polska, podobnie jak inne kraje Unii Europejskiej, śledzi zmiany cen według takiej samej metody. Polega ona na obserwacji kosztów spożycia wybranych towarów i usług konsumpcyjnych w gospodarstwie domowym. Poszczególne kategorie produktów i usług otrzymują wagę w procentach, która odpowiada strukturze konsumpcji w gospodarstwach domowych. Tworzą one HICP, czyli zharmonizowany wskaźnik cen. GUS oblicza HICP od 1997 r.
Inflacja występuje, gdy ceny na rynku rosną powszechnie, a nie tylko dla pojedynczych produktów i usług. Wskutek inflacji za te same pieniądze można kupić coraz mniej: identyczny koszyk towarów i usług płaci się coraz więcej. Inflacja zmniejsza realną wartość dochodów i oszczędności. Tracą na niej zwykle najsłabsze grupy, bo mocniejsi umieją wywalczyć wyższe dochody. Przeciwdziałanie wzrostowi inflacji jest najważniejszym zadaniem Narodowego Banku Polskiego.
Przy określaniu inflacji liczy się koszt zakupu kilkuset podstawowych towarów i usług, z których korzystają gospodarstwa domowe. Są to dobra codziennego użytku, jak żywność, prasa, benzyna, dobra trwałe, np. odzież, sprzęt RTV, komputery, pralki, meble, usługi, w tym komunalne (prąd, woda, gaz, odbiór ścieków), usługi edukacyjne, ubezpieczeniowe, zdrowotne, telekomunikacja, sport, kultura, rozrywka. Wszystkie dobra i usługi, z których korzysta gospodarstwo domowe, tworzą tzw. koszyk konsumpcyjny. Ceny składników koszyka mogą zmieniać się w czasie. Roczną stopę inflacji oblicza się przez porównanie wartości koszyka w danym miesiącu i w tym samym miesiącu w poprzednim roku.
Deflacja to długotrwały spadek przeciętnego poziomu cen. Jest przeciwieństwem inflacji i wynika z braku pieniędzy w gospodarce. Oznacza niższy popyt i trudności ze sprzedażą towarów. Rosnące zapasy skutkują ograniczeniem produkcji i zmniejszaniem kosztów przez obniżanie płac albo zwolnienia pracowników. W efekcie pogłębia sie recesja w całej gospodarce.
Hiperinflacja to bardzo wysoka inflacja, pozostająca faktycznie poza kontrola. Przy hiperinflacji ceny wzrastają nawet o 50% miesięcznie. Hiperinflacja to skutek załamania finansów państwa i olbrzymiego deficytu budżetowego, który pokrywa sie z dodruku pieniędzy. Pieniądze tracą wtedy szybko na wartości, a nominały sięgają miliardów. Najwyższa inflacja wystąpiła na Węgrzech w 1946 r., pojawił sie banknot 100 trylionów pengo (czyli jedynka z 20 zerami).
Kryteria konwergencji oznaczają wymogi, które muszą spełnić kraje UE, aby wprowadzić walutę euro. Należy do nich niska inflacja, do 3% rocznie. Pozostałe kryteria konwergencji dotyczą finansów publicznych. Chodzi o 3% deficyt sektora publicznego i poniżej 60% długu publicznego, stabilność kursu walutowego i oprocentowania obligacji skarbowych.
