Wspomnienie o prof. Władysławie Bartoszewskim

Władysław Bartoszewski doktorem honoris causa UWM. Fot. archiwum RO

W wieku 93 lat zmarł Władysław Bartoszewski – żołnierz Armii Krajowej, więziony w Auschwitz i w więzieniach komunistycznych, w wolnej Polsce minister spraw zagranicznych, publicysta i działacz społeczny, który otrzymał – 3 czerwca 2009 roku – tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.

II wojna światowa i okupacja
Władysław Bartoszewski urodził się 19 lutego 1922 roku w Warszawie. Na początku II wojny brał udział w obronie cywilnej stolicy jako noszowy oraz pracował w administracji warszawskiej Przychodni Społecznej Polskiego Czerwonego Krzyża. We wrześniu 1940 roku aresztowany podczas łapanki i wywieziony do obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau, gdzie z numerem obozowym 4427, był więziony do kwietnia 1941 roku.

Po powrocie do stolicy przekazał Wydziałowi Informacji Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej AK sprawozdanie z pobytu w obozie. W latach 1941-44 studiował polonistykę na tajnym Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Warszawskiego. W 1942 roku związał się z konspiracyjną katolicką organizacją społecznowychowawczą Frontem Odrodzenia Polski (FOP).

W tym samym roku wstąpił w szeregi AK pod pseudonimem „Teofil”. We wrześniu 1942 roku rozpoczął współpracę z Tymczasowym Komitetem Pomocy Żydom „Żegota”, który niebawem przekształcił się w Radę Pomocy Żydom „Żegota” przy Delegacie Rządu na Kraj.

Podczas Powstania Warszawskiego został adiutantem dowódcy placówki informacyjno-radiowej „Asma” i redaktorem naczelnym czasopisma „Wiadomości z Miasta i Wiadomości Radiowe”. Po upadku powstania przeniósł się do Krakowa, gdzie podjął działalność w Biurze Informacji i Propagandy Komendy Głównej AK. Na początku 1945 roku wrócił do stolicy i związał się z sekcją informacyjno-propagandową organizacji „Nie”.

Władysław Bartoszewski. Fot. archiwum RO

Polska Ludowa
W 1946 roku zatrudnił się w związanej z Polskim Stronnictwem Ludowym Stanisława Mikołajczyka „Gazecie Ludowej”. Niebawem został członkiem PSL, wówczas jedynej realnej opozycji wobec komunistów. Za działalność w PSL został w 1946 roku aresztowany pod zarzutem szpiegostwa i uwięziony najpierw w siedzibie Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, później w stołecznym więzieniu przy ul. Rakowieckiej, gdzie przebywał do 1948 roku. Po odzyskaniu wolności przyjęto go na trzeci rok polonistyki na UW. Studia przerwało kolejne aresztowanie w 1949 roku. W maju 1952 roku został skazany na 8 lat za szpiegostwo. W marcu 1955 roku sąd orzekł niesłuszność kary.

Działalność opozycyjna
W latach 1970-74 za działalność opozycyjną i kontakty z emigracją objęto go zakazem druku w Polsce oraz poddano represjom m.in. rewizjom i odmowie wydania paszportu. W 1976 roku poparł list intelektualistów przeciwko zmianom w Konstytucji PRL tzw. List 64.

W sierpniu 1980 roku został członkiem NSZZ „Solidarność”. Uczestniczył w I Kongresie Kultury Polskiej w grudniu 1981 roku przerwanym ogłoszeniem stanu wojennego. Po jego wprowadzeniu internowany – najpierw w areszcie na Białołęce, później w ośrodku internowania w Jaworzu, skąd zwolniono go w kwietniu 1982 roku.

Doktorat honoris causa dla prof. Władysława Bartoszewskiego (3 czerwca 2009 r.). Fot. archiwum RO

Działalność polityczna po 1989 roku
W latach 1990-95 ambasador RP w Austrii, później minister spraw zagranicznych w rządzie Józefa Oleksego. Od 1990 roku przewodniczący Międzynarodowej Rady Państwowego Muzeum w Oświęcimiu, a od 1991 do 1995 członek Rady ds. Stosunków Polsko- Żydowskich. Podczas obchodów 50. rocznicy zakończenia II wojny jako czwarty w historii obcokrajowiec wygłosił w 1995 roku przemówienie na uroczystym posiedzeniu obu izb parlamentu niemieckiego w Bonn przyjęte owacją na stojąco.

W latach 1997-2001 senator IV kadencji z ramienia Unii Wolności. Szef dyplomacji ponownie w rządzie Jerzego Buzka w latach 2000- 2001. Od 2001 roku przewodniczył Radzie Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa oraz Międzynarodowej Radzie Oświęcimskiej. Członek Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Laureat Europejskiej Nagrody Praw Obywatelskich przyznawanej przez niemiecką społeczność Sinti i Romów. Od 2007 roku sekretarz stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów Donalda Tuska.

Odznaczenia i nagrody
Laureat wielu nagród, odznaczeń i wyróżnień m.in. Orderu Orła Białego, Krzyża Wielkiego Orderu Zasługi RFN, papieskiego Orderu św. Grzegorza Wielkiego, Krzyża Wielkiego Zakonu Rycerskiego i Szpitalnego św. Łazarza z Jerozolimy. Doktor honoris causa m.in. Uniwersytetów Warszawskiego i Hajfy oraz Hebrew College w Baltimore. Honorowy obywatel m.in. Warszawy, Wrocławia i Gdańska.

Doktorat honoris causa dla prof. Władysława Bartoszewskiego (3 czerwca 2009 r.). Tytuł wręcza rektor uczelni – prof. Józef Górniewicz. Fot. archiwum RO

Uhonorowanie tytułem doktora honoris causa Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie
3 czerwca 2009 roku prof. Władysław Bartoszewski otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Było to najważniejsze wydarzenie jubileuszu 10-lecia uczelni. Tytuł przyznano „za dawanie świadectwa miłości ojczyzny oraz za promowanie dialogu międzynarodowego i międzykulturowego”.

Po otrzymaniu tytułu doktora honoris causa z prof. Władysławem Bartoszewskim rozmawiał Mirosław Sochacki

Po uroczystości prof. Bartoszewski odniósł się – w charakterystyczny dla siebie sposób – również do wypowiedzi Przewodniczącej Związku Wypędzonych w Niemczech Eriki Steinbach na swój temat.

Doktorat honoris causa dla prof. Władysława Bartoszewskiego (3 czerwca 2009 r.). Fot. archiwum RO

(pap/karp/łw)