Czym zajmuje się nowy biskup pomocniczy i dlaczego jego diecezja tytularna nie istnieje?

Fot. K. Podbielska

Kim jest oficjał? Czym zajmuje się Sąd Biskupi? Skąd wziął się dziwny tytuł nowego biskupa?  Takie pytania pojawiły się między innymi, gdy  nuncjatura apostolska poinformowała, że nowym biskupem pomocniczym Archidiecezji Warmińskiej został ks. Janusz Ostrowski. Zainteresowani znajdą tu wszystkie odpowiedzi.

Sąd Biskupi i Oficjałowie
Mianowany przez papieża Franciszka na biskupa pomocniczego ks. Janusz Ostrowski jest Pomocniczym Wikariuszem Sądowym, czyli tzw. Wiceoficjałem Sądu Biskupiego. Sąd Biskupi to organ, który na mocy prawa kanonicznego działa w każdej diecezji. Na czele sądu stoi Wikariusz Sądowy, zwany powszechnie Oficjałem.

Zasięgnąłem języka wśród doktora prawa kanonicznego, który powiedział mi, że zadania Oficjała podobne są do tych, którymi zajmują się prezesi sądów cywilnych. W tym przepadku działa jednak w imieniu i zastępstwie samego biskupa.

Wikariusz Sądowy do pomocy może mieć również tzw. Wieceoficjałów. Wszyscy muszą być kapłanami o nieposzlakowanej opinii oraz posiadać doktorat lub licencjat z Prawa Kanonicznego. O tym kto zostanie powołany na te stanowiska i na jak długi okres decyduje biskup wydając odpowiedni dekret.

W przeważającej ilości Sąd Biskupi (w Olsztynie jest to Metropolitalny Sąd Archidiecezji Warmińskiej) zajmuje się sprawami dotyczącymi stwierdzenia nieważności małżeństwa. Podejmuje jednak również np. kwestie administracyjne dotyczące zależności między instytucjami posiadającymi osobowość prawną w Kościele.

Jakie są dodatkowe kompetencje Sądu Metropolitarnego? Specjaliści przypominają, że do reformy papieża Franciszka w Kościele obowiązywała zasada dwustopniowości procesu (z wyróżnieniem pierwszej i drugiej instancji). Pierwsza odbywała się we własnym sądzie biskupim (diecezjalnym), druga zaś w sądzie metropolitarnym, czyli tym leżącym w kompetencjach Arcybiskupa Metropolity. Dopiero dwa zgodne wyroki (pierwszej i drugiej instancji) warunkowały ważność całego wyroku.
Decyzją papieża Franciszka dwuinstancyjność nie jest już obowiązkowa, ale nadal – jeśli ktoś chce odwołać się od decyzji sądu biskupiego diecezjalnego – winien skierować się do sądu metropolitarnego.

Stolica tytularna
W komunikacie podpisanym przez arcybiskupa Salvatore Penacchio, Nuncjusza Apostolskiego w Polsce, czytamy: „Ojciec Święty Franciszek mianował księdza Janusza Ostrowskiego – zastępcę Wikariusza Sądowego Archidiecezji Warmińskiej – biskupem pomocniczym tejże archidiecezji i przydzielił mu stolicę tytularną Caltadria.

Caltadria (łac. Diocesis Caltadriensis) to stolica historycznej diecezji w Cesarstwie Rzymskim w prowincji Mauretania Cezarensis. Jak podają encyklopedie została zlikwidowana w VII wieku podczas ekspansji islamskiej. Współcześnie to tereny północnej Algierii. Dlaczego biskup pomocniczy Archidiecezji Warmińskiej otrzymał właśnie taki tytuł? Ta historia jest bardzo długa i sięga ponad 1000 lat wstecz.

Jak podkreślają historycy kościoła każdy Biskup Diecezjalny jest „zaślubiony” własnej diecezji. Na znak tych zaślubin posiada pierścień. To oznacza z kolei, że jest on jednocześnie biskupem tytularnym tej diecezji – nosi jej tytuł, np. jest biskupem włocławskim, ełckim, elbląskim lub warmińskim. Żaden inny biskup nie może posiadać tego samego tytułu. Stąd też wykształciła się tradycja nadawania pozostałym biskupom (tytularnym lub pomocniczym) tytułu diecezji już nieistniejącej. Wielu z nich nosi więc tytuł biskupów starych diecezji z Afryki północnej, z państwa Karolingów, z Imperium Niemieckiego, itd. Zatem teoretycznie każdy biskup pozostaje „przypisany” do jednej diecezji – nawet nieistniejącej.

Aktualnie księdzu Januszowi Ostrowskiemu przysługuje tytuł „biskupa nominata”. Oznacza to, że został już wybrany na urząd przez papieża Franciszka, ale sakrę biskupią otrzyma dopiero wkrótce. Te święcenia odbędą się w katedrze świętego Jakuba w Olsztynie 21 kwietnia. W uroczystości będzie uczestniczył m.in. Salvatore Penacchio, Nuncjusz Apostolski w Polsce.

M.Lewiński