Estoński skarb narodowy wyjechał z Olsztyna

„Agenda Parva”. Fot. M. Lewiński

Biblioteka Seminarium Duchownego „Hosianum” wypożyczyła XVII-wieczny wolumin „Agenda Parva”.

„Agenda Parva” jest najstarszym drukowanym dokumentem, zachowanym w formie książki, który zawiera tekst w języku estońskim. W Olsztynie jest jedyny jej egzemplarz na świecie. Starsza jest tylko publikacja pochodząca z 1535 roku. – Jednak zachowały się tylko jej pojedyncze strony– powiedziała Polskiemu Radiu Olsztyn konsul ambasady Estonii w Warszawie, Tiina Tarkus. – Jest to dzieło bardzo ciekawe, choć niepozorne – podkreślał ksiądz kanonik Tomasz Garwoliński, dyrektor Biblioteki Seminarium Duchownego „Hosianum” w Olsztynie. Książka jest niewielkich rozmiarów (17 x 10 cm). To dokument, który jest cenny zarówno dla Estończyków, jak i dla Polaków, a także jezuitów. – To dlatego, że nasze seminarium jest spadkobiercą jezuickiego kolegium w Braniewie – mówił ks. Garwoliński. „Agenda Parva” dokumentuje pracę ojców jezuitów na terenach dzisiejszej Estonii i Łotwy, czyli ówczesnych Inflant.

Konsul ambasady Estonii w Warszawie, Tiina Tarkus i ks. kan. Tomasz Garwoliński dyrektor Biblioteki Seminarium Duchownego „Hosianum” w Olsztynie. Fot. M. Lewiński

Dzieło zostało wydrukowane w 1622 roku w Braniewie w drukarni Jerzego Szenfelsa, która służyła jezuitom. Wszystko wskazuje na to, że to oni zlecili druk tej książki. Na pierwszych stronach woluminu są także wpisy kolegium jezuickiego w Gdańsku, więc prawdopodobnie po wydrukowaniu ta książka trafiła najpierw tam, później do Braniewa, a po II wojnie światowej do Olsztyna.

ZOBACZ elektroniczną wersję książki Agenda Parva

(Z ogólnodostępnych zbiorów Warmińsko-Mazurskiej Biblioteki Cyfrowej)

Niemal cała książka jest napisana w języku łacińskim. To opis i modlitwy związane z obrzędami kościelnymi. Można tam znaleźć teksty, które kapłan wypowiada podczas różnych obrzędów: chrztów, ślubów oraz pogrzebów. Są tam np. pytania: „czy chcecie być rodzicami chrzestnymi” lub „jakie imię wybraliście dla swojego dziecka”. Estoński to jeden z czterech języków, wykorzystywanym w woluminie „Agenda Parva”. Obrzędy zostały przetłumaczone także na: polski, łotewski i niemiecki. Wszystko po to, żeby ksiądz pracujący na terenie dawnych Inflant wiedział jak zadawać tego typu pytania.

Kopia (z lewej) i oryginał (z prawej) druku „Agenda Parva”. Fot. M. Lewiński

Ten sam egzemplarz Agenda Parva był już w Estonii w latach 30. XX wieku, gdy badaniom poddawał go w Tartu estoński historyk Otto Freymuth. Druk ten odwiedzi więc Estonię po raz drugi. W porównaniu do późniejszych publikacji Agenda Parva zawiera doskonałe przykłady dialektów południowo-estońskich.

Książka będzie eksponowana na wystawie stałej zatytułowanej „Spotkania” w nowym budynku Estońskiego Muzeum Narodowego. Powstało ono w 1909 roku, a nowy budynek o nazwie „Memory Field” (Pole pamięci) zostanie otwarty 1 października w mieście Tartu. Budynek został wzniesiony w miejscu dawnego lotniska wojskowego i należy do najnowocześniejszych w Europie. Otrzymał już kilka nagród w dziedzinie architektury.

Tartu to miasto w południowej Estonii. Mieszka w nim ok. 100 tys. osób. Biało-czerwona flaga, wzorowana na polskiej, została nadana miastu przywilejem z 9 maja 1584 roku przez polskiego króla Stefana Batorego. Tym samym przypomina ona o polskiej erze w Estonii.

(mlew/kos)