Mazurskie nagrobki z polskimi napisami na cmentarzu w Wilamowie
Na cmentarzu w Wilamowie, w powiecie szczycieńskim, historyk i regionalista Witold Olbryś odnalazł trzy nagrobki z polskimi napisami.
Dotąd podobne nagrobki zlokalizowano na Mazurach tylko w miejscowościach Wilkasy i Staświny. Witold Olbryś przyznał, że polskie inskrypcje na grobach Mazurów odkrył dzięki sprzyjającej pogodzie.
Wiele razy bywałem na tym cmentarzu, ale tak padało światło na te nagrobki, że nie widziałem napisów. Dopiero przy kolejnej wizycie zobaczyłem litery, a gdy je rozszyfrowałem okazało się, że są to polskie napisy.
Napisy, które odczytał regionalista brzmią:
Tu w Bogu opocziwa moia kochana matka i moia kochana zona Wilhelmine Chudaska urodzona zokolowa I 4 SINI I 1 CZORKA 1888″; „Tu w Bogu opocziwa Adam Chudaska urodzil sie D 6GO SEPTEMBRA 1841, umar D 29 MARZA 1918”, a ostatni napis głosi: „Tu w Bogu opocziwa Johan Lukas urd 6 JAN. 1850 U.D 4 JAN 1876”.
Podobnych nagrobków na Mazurach jest niezwykle mało, dotąd zlokalizowano takie i opisano tylko w Wilkasach pod Giżyckiem i Staświnach w gm. Miłki.
Zachowało się ich tak mało, ponieważ Mazurzy używający na przełomie XIX i XX w. języka polskiego nie należeli do elity. Ci, dla których język polski był głównym językiem, należeli do biedniejszej warstwy społeczeństwa, w związku z tym często ich nagrobki były bardzo skromne. W większości przypadków był to prawdopodobnie zwykły drewniany krzyż. Pamiętać też trzeba, że solidniejsze nagrobki zaczęły się pojawiać na grobach zwykłych ludzi dopiero pod koniec XIX w.
W ocenie regionalisty cmentarz w Wilamowie jest „w średnim stanie”, leży on na skraju wsi i jest od lat nieczynny. Witold Olbryś przyznał, że zastanawia się nad zgłoszeniem tych nagrobków urzędowi konserwatorskiemu. Takie miejsca powinny być chronione, ktoś o nie powinien dbał. Częściej niż nagrobki z polskimi napisami na Mazurach można odnaleźć żeliwne krzyże, np. w miejscowości Wałachy stoi taki krzyż z inskrypcją:
Tu w Bogu odpociwa Christoph Pukrop z wałow
urodzoni dna 21 Scirna
umarł dna 18 Listopata 1883
Juz sie zwami roztawam mili Przyiacele
Bogu ducha oddawam nie smęce sie wiele
Proznec to narzekanie cało zemnie pudze
lec kedy zmartwech wztanie Jak Słonie windze.
(pap/as/bsc)
