„Rebelia” Mariusza Sieniewicza na scenie

olsztyński pisarz Mariusz Sieniewicz

Teatr Śląski im.Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach wystawia sztukę na podstawie „Rebelii”, powieści naszego olsztyńskiego pisarza Mariusza Sieniewicza. Autorką adaptacji i reżyserką jest Ewa Wyskoczyl, znana z odważnych i kontrowersyjnych spektakli „Dulska Forever” czy ostatnio „Jasieński” oraz jako twórczyni offowego „Teatru Za Lustrem” z Tarnowskich Gór.

Twórczość Sieniewicza cieszy się zainteresowaniem współczesnego teatru. Decydują o tym zapewne walory literackiego świata, którego tworzywem jest przede wszystkim nie znająca granic wyobraźnia. Wcześniej adaptowano trzy jego utwory: głośną powieść „Czwarte niebo” pod scenicznym tytułem „Wszystkim Zygmuntom między oczy”, opowiadanie „Żydówek nie obsługujemy” oraz wydaną niedawno „Spowiedź śpiącej królewny”. Przy okazji najświeższej, katowickiej premiery, warto przypomnieć sobie „Rebelię”, utwór niełatwy, bo podejmujący problematykę szczególną, omijaną szerokim łukiem przez innych pisarzy.

Książkę opublikowało w roku 2007. wydawnictwo WAB. Zdobyła aplauz większości krytyków, uzyskała nominacje do „Paszportów” „Polityki” i nagrody „Nike”. Sieniewicz stworzył w niej pełną groteski antyutopijną rzeczywistość, w której dokonuje się osobliwy przewrót społeczny – rewolucja starców. Tłumy staruszek i staruszków, zgromadzonych na wyspie rządzonej przez Wielkiego Bobasa dojrzewają do inwazji na świat, zajmując się mumifikowaniem wielkich postaci XX. wieku, np. Edith Piaf, Marleny Dietrich, Elfriede Jelinek i Che Guevary. Mnóstwo przy tym gagów, zabawnych dialogów i powiedzonek.

Ale ta śmieszność to tylko blichtr. W istocie Autor zwraca uwagę na najbardziej złudną cechę współczesnej popkultury – kult młodości. Młodość jest piękna, spontaniczna, uczuciowa; to jedyny dziś poprawny politycznie wizerunek człowieka. Trzeba o nią walczyć na siłowniach, można kupować w supermarketach w postaci czarodziejskich kremów, dietetycznych mikstur i witaminowych tabletek. Rewolucja młodych ogarnęła zachodni świat w latach sześćdziesiątych, obracając w proch dawną obyczajowość, której nie naruszyła nawet II wojna światowa. Hipisowskie „lato miłości” w Ameryce, bunt studentów w Paryżu – ukształtowały nowe spojrzenie na rodzinę, seks, sztukę, kulturę, modę, relacje społeczne. To, co było nietaktem, występkiem albo obrazą moralności – zaczęło być akceptowaną normą. Równowaga została naruszona, autorytety podeptane. Wahadło niebezpiecznie wychyliło się w jedną stronę i – choć minęło ponad 50 lat – wychyla się dalej, osiągając kolejne fazy absurdu, co obserwujemy na co dzień.

Sieniewicz przedstawia w „Rebelii” szokujący powrót tego wahadła. Rewolucja młodych spowodowała kontrreakcję ze strony starych. Ludzkość zawsze w ostatecznym rachunku chce wracać do środka, do wygodnej przeciętności życia. Każda skrajność początkowo bawi, frapuje, ale potem nuży i doprowadza do irytacji, poczucia przesady. Czy zatem rewolucję młodości zniszczy i zastąpi rewolucja starców? A może będzie to rewolucja pustych masek, gdzie liczy się tylko wrażenie wywierane na innych, a prawda i autentyczność, które zawsze były atrybutem młodości, tracą jakikolwiek sens? Taka rewolucja przecież już się rozpoczęła. Widzimy ją w polityce, mediach, niestety – także w relacjach zwykłych ludzi.

Reżyserka Ewa Wyskoczyl powiedziała w jednym z wywiadów: „Rebelia” to dla mnie książka dekady. Do tej pory żaden pisarz nie podszedł w taki sposób do problemu starości.”

Spektakl oparty na prozie Mariusza Sieniewicza można oglądać od 21 marca na scenie kameralnej Teatru Śląskiego w Katowicach, mam nadzieję, że wkrótce obejrzymy go również w Olsztynie.

Włodzimierz Kowalewski