Szukać igły w stogu siana, Bez pracy nie ma kołaczy. W Bliższych spotkaniach wszystko o przysłowiach i powiedzonkach
Przysłowie – Szukać igły w w stogu siana. Fot. Pixabay.com
Apetyt rośnie w miarę jedzenia, Jak Kuba Bogu, tak Bóg Kubie, Dla chcącego nic trudnego, Jak ryba w wodzie – są ich tysiące. Przysłowia, porzekadła i powiedzonka były tematem „Bliższych Spotkań”. Gośćmi audycji byli m.in. językoznawca Sebastian Przybyszewski, Łukasz Ruch – Warmiak z Bukwałdu, grupa Enej.
Sebastian Przybyszewski z Instytutu Polonistyki i Logopedii Uniwersytetu Warmińsko – Mazurskiego w Olsztynie. Fot. BSChromy
O genezie przysłów Izabela Malewska i Krzysztof Kaszubski rozmawiali z dr. Sebastianem Przybyszewskim z Instytutu Polonistyki i Logopedii Uniwersytetu Warmińsko – Mazurskiego w Olsztynie.
Większość przysłów ma bardzo ciekawą genezę.
Najstarsze przysłowia odnajdujemy na tabliczkach glinianych zapisane pismem klinowym już 3,5 tysiąca lat przed naszą erą. Natomiast przysłowia polskie zaczęto zbierać od około XVI wieku. Pierwszym znawcą przysłów był Salomon Rysiński żyjący na przełomie XVI i XVII wieku. W przysłowiach tych mamy jakąś historię. To jest historia częściowo powiązana z archaizmami gramatycznymi czy archaizmami leksykalnymi bądź też historia, która dotyczy sytuacji, która miała miejsce.
W przysłowiach widać jak wyglądały stosunki społeczne na poszczególnych etapach rozwoju.
Tak w przysłowiach odnajdujemy coś, co określa się jako językowy obraz świata.
Kim był Zabłocki, który tak źle wyszedł na mydle?
Zabłocki był ziemianinem znanym z tego, że podejmował się ryzykownych interesów i kiepsko na nich wychodził. Jednym z takich interesów jak głosi legenda była próba przetransportowania mydła Wisłą do Gdańska. Zabłocki musiał minąć granicę pruską. Wymyślił więc, że mydło umieści w skrzynkach i będzie je ciągnąć na sznurach za barką. Celnicy podobno mydła nie zauważyli, więc nie musiał płacić cła. Natomiast, gdy w Gdańsku wyciągnięto skrzynki okazało się że są puste, bo mydło się rozpuściło w wodzie.
Posłuchaj rozmowy z Sebastianem Przybyszewskim
część 1
część 2
część 3
Łukasz Ruch – Warmiak z Bukwałdu. Fot. Ł. Sadlak
Kolejnym Gościem Bliższych spotkań był Łukasz Ruch – Warmiak z Bukwałdu, ten, co ponoć umie godoć po warmińsku.
Najmłodszy Warmiak, taki prawdziwy z krwi i kości?
Taki Warmiak, który jeszcze coś tam po naszemu może godoć, ale mam nadzieję, że nie ostatni.
Kultura będzie trwała tak długo, jak długo będziemy ją pielęgnować?
Kiedyś profesor Andrzej Markowski powiedział, że język jest podstawą przekazywania kultury. Kultywuję gwarę warmińską. Dzięki temu, że ta gwara dalej istnieje, to dalej gdzieś ta kultura i te tradycje będą się gdzieś niosły w świat.
A jeśli chodzi o gwarę warmińską, to więcej w niej jest porzekadeł ludowych czy takich powiedzeń?
Warmia to piękna kraina, w której żyli prości ludzie. Nie szukali jakiś wyszukanych literackich przysłów. To były proste przysłowia dotyczące życia codziennego, dotyczące pór roku, dotyczące wiary katolickiej. Mimo, że Warmiacy bardzo mocno wierzyli w Boga, przysłowia dotyczyły też guseł, porzekadeł, przesądów.
Posłuchaj rozmowy z Łukaszem Ruchem
część 1
część 2
Kolejny Gość Bliższych spotkań dr hab. Krzysztof Szatrawski z Wydziału Sztuki Uniwersytetu Warmińsko – Mazurskiego.
Iza Malewska: Panie Profesorze, rozmawiamy o przysłowiach, o tym, jak one właściwie towarzyszą nam każdego dnia, te przysłowia, takie porzekadła ludowe, właściwie bez nich byłoby bardzo smutno, to nasze życie byłoby bardzo ponure.
Krzysztof Szatrawski: To bardzo ważna część języka niewątpliwie. Przysłowia decydują o kolorycie wypowiedzi. To nie tylko przysłowia to też różnego rodzaju wypowiedzenia, zwroty przysłowiowe, wypowiedzenia idiomatyczne, które w istocie decydują o pewnych metaforycznych sensach, o nie wypowiadaniu wszystkiego wprost. Decydują też o naszej komunikatywności, o zdolności przeniesienia za pomocą niewielu słów sensów o wiele bogatszych niż by się to mogło z samych słów wynikać.
Posłuchaj rozmowy z Krzysztofem Szatrawskim
Redakcja: BSChromy
